ابواسحاق, ابراهیم بن موسی معروف به شاطبی از فقیهان بـزرگ مـالکی بود که در غرناطه (گرانادا) حدود دهه سوم قرن هشتم به دنیا آمد و در سال 790 درگذشت. از زندگی خصوصی او چندان چیزی دانسته نیست. جز اینکه به دلیل برخی فتاوی صریح دچار مصایبی شد و مورد غـضب فـقیهان مـعاصر خود قرار گرفت.شاطبی به عنوان یک فقیه اصولی پایه ای در حوزه اصول فقه گذاشته که به هیچ عنوان نمی توان آن را نادیده گرفت
الموافقات اثر برجسته وی است که آرای اصلی وی در حوزه اصول فقه در آن نوشته شده است .
اما چرا شاطبی و کتاب وی الموافقات مهم و غیر قابل چشم پوشی در دنیای کنونی است؟
شاطبی معتقد است: هنگامی که انسان بتواند قصد شارع را در هر مسأله و هر بابی دریابد دارای ملکه ای می شود که او را در جای خلیفه پیـامبر مـی نشاند و مـی تواند به تعلیم و افتا و حکم دادن طبق آنچه خدا بدو نمایانده است بپردازد بنابراین مقاصد چارچوب فهم و استنباط احکام شریعت است و آن که می خواهد بر اساس مقاصد و در این چارچوب فتوا دهند باید نکات زیر را مد نظر داشته باشد:
1-. اصل را مطلقاً جلب مصلحت و دفع مفسده قرار دهد.2-. به نتایج فتواهای خـود تـوجه داشته باشد.
مهمترین نکته اجتهاد در این چارچوب همین توجه به نتایج است. برخلاف این ادعا که پرداختن به موضوع دون شأن فقیه است مجتهد باید چون طبیبی که برای هر بیمار نـسخه خـاصی تجویز می کند همواره به زمان و مکان و شخص توجه داشته باشد و حکم خدا را برای هر کس آن گونه که باید بیان کند.البته مقصود آن نیست که همواره حکم را دگرگون کند و امروز چـیزی بـگوید و فردا مغایر آن را بیان کند بلکه مراد آن است که (تحقیق مناط خاص) کند یعنی همواره اثر بخشی فتوای خود را بسنجد. کتاب با بیان خلأها و ناگفته هـای عـرصه مقاصد شریعت و موضوعاتی که باید روشن شود مانند نظریه مقاصد نزد دیگر فقیهان بزرگ و بررسی تـعداد مـقاصد اساسی شریعت ضوابط اجتهاد مقاصدی و پرداختن بیشتر به این حوزه پایان می پذیرد.
درآینده کاربرد نظریه شاطبی را در فقه شیعی در مباحثی دنبال خواهیم کرد.
درخشش خیره کننده حسین‌زاده و بازگشت «آقای گلی» به تراکتور بعد از ۱۰ سال
28 اردیبهشت, 1404
